KOTA KINABALU: Rakyat Sabah boleh menjangka bahawa sesiapa sahaja yang menjadi Ketua Menteri selepas keputusan Pilihan Raya Negeri akan datang hanya boleh berkhidmat maksimum dua penggal (sepuluh tahun).
Beberapa perubahan berkaitan perkara itu kepada Perlembagaan Negeri akan dilaksanakan tidak lama lagi, menurut Datuk Seri Hajiji Noor.Ketua Menteri berharap ini bukan sahaja akan membawa kepada tadbir urus negeri yang lebih baik tetapi juga memastikan bahawa sentiasa ada orang baharu di peringkat atasan dan, dengan itu, idea-idea baharu dalam mengatasi cabaran yang bakal dihadapi.
Hajiji juga bercadang untuk menaikkan martabat pembantu menteri dengan menamakan mereka sebagai Timbalan Menteri dan menambah bilangan kementerian sebanyak tiga kepada 14.
“Saya telah mencadangkan perkara ini dan Kabinet Negeri telah bersetuju,” kata Hajiji, yang berharap rang undang-undang berkaitan dibentangkan di Dewan Undangan Negeri bulan depan pada masa yang sesuai.
“Pindaan Perlembagaan Negeri memerlukan kelulusan dua pertiga dalam Dewan, oleh itu saya mengharapkan sokongan mereka,” katanya kepada Daily Express secara eksklusif sempena tahun ketiganya memegang jawatan Ketua Menteri.
“Timbalan Menteri membawa makna lebih penting dan kedengaran lebih baik,” kata Hajiji, ketika ditanya rasional pertukaran nama itu.Menteri Persekutuan Sabah yang pertama, Tan Sri Peter Lo yang meminta Persekutuan mengiktiraf pelantikan Pembantu Menteri mengikut susunan kabinet, dan bukannya mengikut amalan semenanjung yang merujuk mereka sebagai Exco Kerajaan Negeri.
Peter, seorang peguam yang kemudiannya menjadi KM dilantik kedua Sabah, berhujah bahawa ini adalah perlu untuk membezakan Sabah dan Sarawak sebagai rakan kongsi dan bukannya sebagai negeri Malaya biasa, mengikut semangat dan surat Perjanjian Malaysia 1963.
Persekutuan bersetuju dengan ini juga kerana perlindungan 20-Perkara yang dicadangkan oleh Lo adalah perlu memandangkan pembentukan itu merupakan perkara yang sudah pasti.
Beberapa Perkara ini juga disumbangkan oleh Donald (kemudian Fuad) Stephens, Khoo Siak Choo dan kemudiannya Peguam Negara kolonial Ken Jones.
Mengenai pertambahan Kabinet Negeri daripada 11 kepada 14, Hajiji mahu melihat pendidikan, utiliti, isu wanita dan kesihatan diwakili dalam pengembangan itu.“Terpulang kepada Sabah untuk membuat keputusan dan kami akan memberitahu Persekutuan mengenainya,” katanya.
Mengenai sama ada Sabah akan menamakan semula jawatan Ketua Menteri kepada Premier seperti Sarawak, Hajiji berkata perkara itu turut dibincangkan.
“Sesetengah orang mahukan ‘Premier’ manakala yang lain lebih suka ‘Ketua Menteri’.“Sarawak telah meminda Perlembagaan Sarawak bagi maksud ini dan walaupun Persekutuan masih belum mengubah Perlembagaan Persekutuan, mereka sudah mengiktiraf dan menghormati keputusan Sarawak,” katanya.
Untuk rekod, Tan Sri Musa Aman (Umno) merupakan KM paling lama berkhidmat iaitu selama 15 tahun (2003-2018) manakala Tun Mustapha (Usno), Tan Sri Harris Salleh (Berjaya) dan Tan Sri Joseph Pairin Kitingan masing-masing berkhidmat sembilan tahun.
Penggiliran dua tahun jawatan KM yang diperkenalkan pada 1994 menyaksikan Umno (Tun Sakaran dan Datuk Salleh Said Keruak), SAPP (Datuk Yong Teck Lee), PDS (Tan Sri Bernard Dompok, kemudiannya Upko), Umno (Tan Sri Osu Sukam) dan LDP (Tan Sri Chong Kah Kiat) bergilir-gilir memegang jawatan itu.
Presiden Warisan Datuk Seri Shafie Apdal memegang jawatan itu selama dua tahun dari 2018 sehingga beberapa ahli berpaling tadah kepada pembangkang dan pilihan raya negeri selepas itu menyaksikan Hajiji, yang mengetuai gabungan Gabungan Rakyat Sabah (GRS), muncul sebagai KM seterusnya.
Ini menjadikan Sabah negeri paling ramai individu menjadi KM sejak merdeka melalui Malaysia pada 1963. Stephens yang dilantik sebagai KM pertama hanya memegang jawatan itu selama 15 bulan apabila perbezaan politik yang serius dengan Yang Dipertua Negeri pertama Tun Mustapha memaksa Kuala Lumpur melantik Lo sebagai KM sementara mulai Januari 1965 sehingga pilihan raya negeri pertama pada tahun 1967 yang dimenangi oleh Usno.
Bulan lalu, Hajiji mengadakan majlis pecah tanah di tapak projek di Kogopon LRA, Papar untuk meningkatkan kapasiti air daripada 40MLD kepada 80MLD dan akan disiapkan pada 2026, yang juga bermakna isu bekalan air di Putatan dan Papar akan selesai dalam dua hingga tiga tahun.
Bagi menangani isu air di daerah lain, beliau berkata sebuah empangan hidroelektrik bernilai RM4 bilion sedang dibina di Ulu Padas, Tenom, sebagai penyelesaian jangka panjang.Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim dijangka melancarkan projek itu dan empangan itu akan siap pada 2027.
“Dua loji rawatan air akan dibina di Sipitang dan Kimanis bagi memenuhi permintaan di kawasan Kota Kinabalu.
“Empangan hidroelektrik akan membekalkan 6,000 MLD dan mencukupi untuk Kota Kinabalu yang memerlukan kira-kira 400 hingga 500 MLD.
“Ini akan menjadi usaha sama antara Kerajaan Negeri melalui Sabah Energy Corporation dan sektor swasta,” katanya.
Untuk jangka pendek, kata Hajiji, Sabah mendapat RM300 juta sebagai pinjaman Persekutuan untuk membaiki LRA di daerah lain dan menangani NRW di Kota Kinabalu, serta menangani isu air di Sandakan.
Mengenai bekalan elektrik, beliau berkata usaha termasuk membina bukan sahaja empangan hidroelektrik tetapi juga loji janakuasa di Ulu Padas, Tenom.
“Tambahan pula, Perdana Menteri, pada dasarnya, telah memberi lampu hijau kepada Sabah untuk mengambil alih kawalan kawal selia bekalan elektriknya pada 1 Januari 2024.
“Oleh itu, satu sidang khas Dewan Undangan Negeri telah dijadualkan pada 3 Januari untuk membuka jalan kepada Sabah mengambil alih kuasa kawal selia bekalan kuasa negeri,” katanya.
Daily Express melaporkan bahawa kelulusan Rang Undang-undang Tenaga Boleh Diperbaharui (Pindaan) 2022 dan Rang Undang-undang Pihak Berkuasa Pembangunan Tenaga Lestari (Pindaan) 2022 di Dewan Negara pada Julai akan membuka jalan kepada Sabah untuk mendapatkan semula kawalan kawal selia ke atas bekalan elektrik.
Hajiji mempengerusikan mesyuarat bersama Menteri Sumber Asli, Alam Sekitar dan Perubahan Iklim Nik Nazmi Nik Ahmad di Menara Kinabalu pada 12 Jun 2023, di mana beliau mengulangi bahawa Kerajaan Negeri akan mengambil alih kuasa kawal selia mengenai bekalan kuasa dan tenaga boleh diperbaharui masing-masing daripada Suruhanjaya Tenaga Persekutuan dan Pihak Berkuasa Pembangunan Tenaga Lestari (SEDA).
“Dengan mempunyai kawalan sepenuhnya terhadap sektor tenaga di Sabah melalui Suruhanjaya Tenaga Sabah (ECoS) yang telah pun menjalankan tugasnya kerana pengawal selia bekalan gas darat juga akan mengawal bekalan elektrik dan tenaga boleh diperbaharuinya.
“Ini bermakna kerajaan negeri akan dapat memutuskan perkara yang melibatkan penggubalan undang-undang, penggubalan dasar, tenaga elektrik dan infrastruktur tenaga boleh diperbaharui selaras dengan pelan pembangunan holistik Sabah.
“Walaupun ECoS hanya akan mengawal sepenuhnya tahun depan, ia telah pun bergerak ke hadapan untuk menyediakan Pelan Induk bagi gas, elektrik dan tenaga boleh diperbaharui Sabah untuk 17 tahun akan datang,” kata Hajiji.
Bulan lalu, Hajiji melancarkan Pelan Hala Tuju dan Pelan Induk Tenaga Sabah 2040 (SE-RAMP 2040) yang menggariskan hala tuju dan inisiatif strategik negeri bagi menjangkakan kerajaan Negeri mengambil alih kuasa kawal selia untuk Bekalan Elektrik dan Tenaga Diperbaharui daripada Kerajaan Persekutuan pada Januari, tahun depan.
Di bawah Pelan Induk, Majlis Tenaga Sabah akan ditubuhkan di bawah Ketua Menteri untuk memantau, menyokong dan memberi panduan mengenai pelaksanaan inisiatif jangka pendek, sederhana dan panjang yang dirancang.
— Sherell Jeffrey, James Sarda
Add Comment